در دوران بـــرزخی ...

  جهت مراجعه به مرجع متن، یا عنوان اصلی، به پیوند فوق اشاره کنید 

 در نظام اسلامی، حاکمان و مدیران، باید مردم را ولی نعمت خود بدانند. مردم در حقیقت، عیال خداوند هستند و برای محبوبیت نزد خداوند، باید عیال او را دوست داشت. همچنین محبت به مردم، سبب پایداری مقام و موقعیت مدیران و دولتمردان می شود. در آموزه های دینی، مهر و محبت به مردم یک وظیفه دینی است تا آنجا که خداوند به پیامبرش دستور می دهد: «وَ اخْفِضْ جَناحَکَ لِلْمُوءْمِنینَ؛ و بال عطوفت خود را برای مؤمنان بگستران.» (حجر: 88)
 در آیه دیگر نیز رمز موفقیت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله را، در مدارا و ملاطفت با مردم برمی شمارد و می فرماید:  فَبِما رَحْمَةٍ مِنَ اللّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَ لَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلیظَ الْقَلْبِ لاَنْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ. (آل عمران : 159)  به برکت رحمت الهی، در برابر آنان نرم و مهربان شدی و اگر خشن و سنگ دل بودی، از اطراف تو پراکنده می شدند.
 امام علی علیه السلام در عهدنامه خود به مالک اشتر، با سخنانی دل نشین می فرماید:
 و مهربانی بر رعیت را برای دل خود پوششی گردان و دوستی ورزیدن با آنان و مهربانی کردن با همگان و مباش همچون جانوری شکاری که خوردنشان را غنیمت شماری! زیرا رعیت دو دسته اند: دسته ای برادر دینی تواند و دسته دیگر، در آفرینش با تو همانند. [اگر[ گناهی از ایشان سر می زند یا علت هایی بر آنان عارض می شود یا خواسته و ناخواسته، خطایی بر دست شان می رود؛ به خطاشان منکر و از گناهشان درگذر.
 ایشان در نامه ای به محمد بن ابی بکر، والی مصر، نیز چنین سفارش می کند: و در برابر رعیت فروتن باش و آنان را با گشاده رویی و نرم خویی بپذیر و با همگان یکسان رفتار کن. گاهی که گوشه چشم به آنان افکنی یا خیره نگاهشان کنی یا یکی را به اشارت خوانی یابه یکی تحیتی رسانی، [به گونه ای رفتار کن]. تا بزرگان در تو طمع ستم ـ بر ناتوانان ـ نبندند و ناتوانان از عدالتت مأیوس نگردند.
 باید توجه داشت که همه مردم از نظر سطح بینش و درک اجتماعی یکسان نیستند. ممکن است برخی، ضوابط اخلاقی را در مراجعه به مدیران رعایت نکنند و رفتاری ناشایست داشته باشند. در این صورت، مدیر با استفاده از مقام و موقعیت خود می تواند برای آنان مشکل ایجاد کند، ولی بنابر دستورهای اخلاق اسلامی مدیر باید با بردباری، از این بی ادبی آنان کریمانه چشم بپوشد. به همین دلیل عالمان اخلاق به دولتمردان سفارش می کنند که هر کدام از آنان «باید تمرین بردباری کند تا در برابر صحنه های تحقیرآمیز و اهانت آلود، شنیده ها را نشنیده بگیرد و دیده ها را ندیده تا بتواند به وظایفش عمل کند و از اجتماع بهره برد و آن رفتار ناشایست مانع تکامل او نشود و به تعبیر روایت: حلمی داشته باشد که جهل نادانان را از خود دور سازد».
 امام علی علیه السلام نیز می فرماید: «رَأْسُ السِّیاسَةِ اِسْتعمالُ الرِّفْقِ؛ رأس سیاست به کارگیری مداراست».
 عدی بن حاتم می گوید: آن گاه که پیامبر صلی الله علیه و آله را دیدم، دو چیز سبب شد که اسلام را پذیرا شوم. اول ساده زیستی پیامبر و دیگر اینکه همراه پیامبر در حال حرکت بودم که پیرزنی رسید و بیش از یک ساعت پیغمبر را معطل کرد و او با تبسم و آرامش جواب پیرزن را داد تا جایی که من از آن همه صبر خسته شدم.
پیام متن:
1. رمز موفقیت حاکمان، مدارا و مماشات با مردم است.
2. مردم از نظر درک و بینش یکسان نیستند؛ حاکم باید با کمال متانت و گذشت با آنان رفتار کند.
3. مدارا با مردم، پایه های حکومت را تقویت می کند.
برخورد صادقانه کارگزاران
 حاکمان باید با مردم صداقت داشته باشند. موانع و سختی های کار خویش را با آنان در میان بگذارند و اگر برای به نتیجه نرسیدن وعده های خود دلیل موجهی دارند، آن را برای مردم بیان کنند. امام علی علیه السلام به مالک اشتر سفارش می کند: و اگر رعیت بر تو گمان ستم برد، عذر خود را آشکارا با آنان در میان بگذار و با این کار از بدگمانی شان در آر؛ که بدین رفتار نفس خود را به فرمان آورده و با رعیت مدارا کرده و حاجت خویش را برآورده و رعیت را به راه راست واداشته باشی.
 در حقیقت، کارگزار باید مردم را محرم اسرار خود بداند و جز در مواردی که به لحاظ امنیتی طرح برخی مسائل ممکن نیست، در بقیه موارد مشکلات را با مردم در میان بگذارد و از رهنمودها و نظرهای آنان بهره مند شود. امام علی علیه السلام در نامه ای به فرماندهان سپاهیانش، وظایف خویش را چنین بیان می کند: بدانید حق است بر من که چیزی را از شما نپوشانم، جز راز جنگ که از پوشاندن آن ناگزیرم و کاری را جز در ـ حکم ـ شرع، بی رای زدن با شما انجام ندهم و حق شما را از موقع آن به تأخیر نیفکنم و تا آن را نرسانم، وقفه ای در آن روا ندانم و همه شما را در حق، برابر دانم.
 برخورد صادقانه با مردم، به این معناست که اگر مدیری خود را در اجرای مسئولیتش ضعیف می بیند و یا از وسوسه افراد خائن و نادان در امان نیست، بی درنگ استعفا کند و از اعتماد مردم سوءاستفاده نکند. وقتی می بیند که نمی تواند امانت داری کند، صادقانه و شجاعانه امانت را به صاحبان اصلی آن بازگرداند.
 امام خمینی رحمه الله در پیامی به مناسبت 22 بهمن سال 1363 خطاب به مسئولان ومدیران کشور می فرماید: هر یک در هر مقام احساس ضعف در خود می کند، چه ضعف مدیریت و چه ضعف اراده از مقاومت در راه هواهای نفسانی، بدون جوسازی، دلاورانه و با سرافرازی نزد صالحان از مقام خود استعفا کند که این عمل صالح و عبادت است.

  ادامه مطلب